Warunkowe umorzenie postępowania to rozwiązanie często stosowane w sprawach o jazdę po alkoholu z art. 178a § 1 k.k. Pozwala uniknąć skazania, a tym samym wpisu do Krajowego Rejestru Karnego, jeśli spełnione są określone przesłanki. Wielu kierowców, którzy popełnili błąd, ale dotąd żyli nienagannie, ma realną szansę na takie zakończenie sprawy. Warto jednak wiedzieć, że nawet przy warunkowym umorzeniu sąd może – a często musi – orzec zakaz prowadzenia pojazdów mechanicznych.
Czym jest warunkowe umorzenie postępowania?
Zgodnie z art. 66 § 1 k.k., sąd może warunkowo umorzyć postępowanie, jeżeli:
-
wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne,
-
okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości,
-
postawa sprawcy, jego dotychczasowy sposób życia i zachowanie po popełnieniu czynu uzasadniają przypuszczenie, że będzie on przestrzegał porządku prawnego,
-
sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne.
To oznacza, że sąd rezygnuje z wymierzenia kary, ale poddaje sprawcę próbie, której długość wynosi od 1 do 3 lat (art. 67 § 1 k.k.). W tym czasie sprawca musi przestrzegać prawa, a często również wykonywać obowiązki probacyjne – np. zapłacić świadczenie pieniężne, przeprosić pokrzywdzonego lub powstrzymywać się od prowadzenia pojazdów.
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 lutego 2025 r., II KK 563/24, warunkowe umorzenie postępowania jest autonomicznym środkiem probacyjnym, który nie wiąże się z wymierzeniem kary i nie jest formą warunkowego skazania. Oznacza to, że sąd może stosować wobec sprawcy środki o charakterze wychowawczym lub zapobiegawczym, ale nie może czynić ich nadmiernie dolegliwymi – jak w przypadku klasycznego wyroku skazującego.
Zakaz prowadzenia pojazdów przy warunkowym umorzeniu
W przypadku przestępstwa z art. 178a § 1 k.k. (prowadzenie pojazdu w stanie nietrzeźwości), sąd co do zasady musi orzec zakaz prowadzenia pojazdów. Jednak inne są jego granice, gdy postępowanie zostaje warunkowo umorzone.
Zgodnie z art. 67 § 3 k.k.:
„W razie warunkowego umorzenia postępowania sąd może orzec zakaz prowadzenia pojazdów, wymieniony w art. 39 pkt 3 k.k., na okres od roku do dwóch lat.”
To bardzo ważne ograniczenie. Sąd nie może orzec zakazu na trzy lata, jak w typowym wyroku skazującym. Gdyby to zrobił, potraktowałby warunkowe umorzenie jak zwykłe skazanie – co byłoby sprzeczne z jego istotą.
Stanowisko Sądu Najwyższego (II KK 563/24)
W sprawie rozpoznanej przez Sąd Najwyższy w lutym 2025 r. sąd II instancji orzekł wobec kierowcy, któremu warunkowo umorzono postępowanie, zakaz prowadzenia pojazdów na 3 lata.
Sąd Najwyższy uchylił to rozstrzygnięcie, uznając, że doszło do rażącego naruszenia prawa materialnego – art. 67 § 3 k.k.
W uzasadnieniu wyroku SN wskazał jednoznacznie, że:
„W sytuacji warunkowego umorzenia postępowania, orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów możliwe jest wyłącznie w granicach od roku do dwóch lat.”
Oznacza to, że sąd, który przy warunkowym umorzeniu orzeka zakaz dłuższy niż 2 lata, narusza prawo. Zakaz taki jest nadmiernie surowy, a więc nieproporcjonalny do charakteru środka probacyjnego.
Dlaczego sąd orzeka zakaz nawet przy warunkowym umorzeniu?
Celem zakazu prowadzenia pojazdów (art. 42 § 2 k.k.) jest ochrona bezpieczeństwa w ruchu drogowym i oddziaływanie wychowawcze na sprawcę.
Nawet przy pozytywnej prognozie kryminologicznej (czyli przekonaniu, że sprawca nie popełni ponownie przestępstwa) – sąd ma obowiązek zadbać o bezpieczeństwo innych uczestników ruchu.
Dlatego zakaz na rok lub dwa lata ma charakter symboliczno-prewencyjny, a nie represyjny.
Ma przypominać sprawcy, że prowadzenie pojazdu po alkoholu to czyn poważny, ale jednocześnie dać mu szansę na pełny powrót do normalnego życia po okresie próby.
Dlaczego nie można dać 3 lat?
Orzeczenie zakazu prowadzenia pojazdów na 3 lata przy warunkowym umorzeniu byłoby sprzeczne z samą ideą tej instytucji.
Warunkowe umorzenie to alternatywa dla skazania, która ma umożliwić sprawcy naprawienie błędu bez stygmatyzacji karnej.
Zakaz trwający 3 lata jest typowy dla pełnego wyroku skazującego – a więc stanowiłby de facto karę, a nie środek probacyjny.
Takie stanowisko potwierdził Sąd Najwyższy w sprawie II KK 563/24, podkreślając, że art. 67 § 3 k.k. stanowi samodzielną podstawę orzekania środków karnych przy warunkowym umorzeniu i nie można stosować tu ogólnych zasad z art. 42 § 2 k.k.
Podsumowanie – o co może wnioskować obrońca
Jeżeli oskarżony o jazdę po alkoholu spełnia warunki do warunkowego umorzenia postępowania (brak karalności, niska szkodliwość, pozytywna opinia środowiskowa), obrońca może skutecznie wnioskować o:
-
warunkowe umorzenie postępowania,
-
okres próby – 1 rok lub 2 lata,
-
zakaz prowadzenia pojazdów – nie dłuższy niż 2 lata (zwykle 1 rok),
-
ewentualnie świadczenie pieniężne na Fundusz Pomocy Pokrzywdzonym.
W praktyce sądy często przyjmują, że roczny zakaz prowadzenia pojazdów w pełni realizuje cele prewencji i wychowania – szczególnie wobec osób dotąd niekaranych, które przyznały się do winy i wykazały skruchę.
Adwokat jazda po alkoholu – pomoc w sprawie o art. 178a k.k.
Jeśli prowadzisz sprawę o jazdę w stanie nietrzeźwości i zastanawiasz się, czy możesz uzyskać warunkowe umorzenie postępowania, warto skonsultować się z adwokatem specjalizującym się w sprawach karnych i drogowych.
Doświadczony adwokat od jazdy po alkoholu pomoże ocenić, czy w Twojej sprawie istnieją przesłanki do zastosowania tej instytucji oraz przygotuje odpowiedni wniosek lub linię obrony.