Przepisy kodeksu karnego (art. 178a k.k.) zabraniają prowadzenia pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Zgodnie z potocznym przekonaniem wiele osób uważa, że odpowiedzialność karna grozi wyłącznie wtedy, gdy ktoś jedzie „po alkoholu” po drodze publicznej. W rzeczywistości jednak zakres tego przepisu jest znacznie szerszy. Poniżej wyjaśniamy w prostych słowach, gdzie – zdaniem sądów i prawników – można dopuścić się czynu z art. 178a k.k. oraz, gdzie jazda po alkoholu nie będzie przestępstwem z art. 178a k.k.
________________________________________
1. „Ruch lądowy” – nie tylko droga publiczna
Ustawodawca posługuje się pojęciem „ruchu lądowego”. Oznacza ono wszelkie miejsca, w których faktycznie odbywa się ruch pojazdów:
• mogą to być drogi publiczne,
• strefy zamieszkania,
• parkingi dostępne dla wszystkich,
• drogi wewnętrzne przy osiedlach mieszkaniowych,
• place, na których poruszają się samochody,
• drogi leśne czy tereny przemysłowe, jeśli faktycznie jeżdżą tam pojazdy.
Ważne jest, by miejsce to było realnie wykorzystywane do jazdy pojazdów, a nie stanowiło tylko przestrzeni, po której nikt się nie porusza. Jeśli istnieje tam normalny ruch (np. samochodów lub pieszych), wówczas kierujący pod wpływem alkoholu może stanowić dla nich zagrożenie, a więc odpowie za swój czyn z art. 178a k.k.
________________________________________
2. Dlaczego tak szeroko?
Celem przepisu o jeździe „po alkoholu” jest ochrona bezpieczeństwa uczestników ruchu. Jeśli miejsce jest dostępne dla ogółu (nawet jeśli formalnie nie jest ono drogą publiczną), to osobie postronnej nadal może grozić niebezpieczeństwo związane z nieodpowiedzialnym kierowcą. W praktyce sądy podkreślają, że nie tyle liczy się nazwa drogi czy jej oficjalny status, lecz to, czy w danym miejscu faktycznie poruszają się samochody, rowerzyści, piesi itd.
________________________________________
3. Jak ustalają to sądy?
W orzecznictwie sądów, w tym Sądu Najwyższego, zwraca się uwagę, że:
1. Nie jest potrzebna forma „drogi publicznej” – wystarczy, że obszar jest dostępny i w rzeczywistości pojawia się tam ruch pojazdów.
2. Istotna jest możliwość zagrożenia – skoro miejsce jest przeznaczone do użytku publicznego (albo choćby szeroko otwarte i faktycznie z niego korzystają inni ludzie), pijany kierowca może stwarzać niebezpieczeństwo.
W efekcie w wyrokach podkreśla się, iż każdy teren, po którym faktycznie jeżdżą inni użytkownicy (przykładowo: parkingi przy sklepach, drogi osiedlowe, boczne drogi dojazdowe, leśne, itp.), jest objęty normami dotyczącymi jazdy w stanie nietrzeźwości.
________________________________________
4. Przykłady miejsc, gdzie można popełnić to przestępstwo
• Parking przed supermarketem: jeżeli nie jest on zamknięty i korzystają z niego klienci, to prowadzenie pojazdu pod wpływem alkoholu w takim miejscu naraża na odpowiedzialność karną.
• Droga leśna dostępna dla kierowców: jeżeli teoretycznie każdy może tam wjechać, bo nie ma szlabanu ani zakazu, a faktycznie pojazdy się tam poruszają, jest to ruch lądowy.
• Osiedlowa uliczka: nawet jeśli nie jest oficjalnie zakwalifikowana jako droga publiczna, wciąż toczy się tam ruch (samochodów mieszkańców, gości, dostawców), więc pijany kierowca może wyrządzić krzywdę innym.
________________________________________
5. Co z terenami zamkniętymi i innymi terenami
Zdarzają się sytuacje, w których kierowca będący pod wpływem alkoholu porusza się np. po prywatnym podwórku, gdzie nie ma wstępu nikt z zewnątrz. W takim wypadku przyjmuje się zazwyczaj, że to już nie jest „ruch lądowy”, ponieważ miejsce to nie jest powszechnie dostępne. Jeżeli jednak okazuje się, że podwórko jest praktycznie otwarte albo faktycznie korzystają z niego sąsiedzi, klienci, pracownicy itp., znów może wystąpić kryterium ruchu lądowego.
Sąd Okręgowy w Białymstoku w jednym z orzeczeń stwierdził, iż „warto podkreślić, że samo ustalenie, że sprawca prowadził pojazd, nie zwalnia z obowiązku ustalenia, czy odbywało się to w określonej strefie ruchu”. Bardzo ważnym jest, aby w danym miejscu określone były przepisu ruchu np. w magazynie. Przykładowo prowadzenie pojazdu po własnym podwórku nie będzie wypełniało znamion przestępstwa jazdy po alkoholu.
Jednym z podstawowych kryterium uznania miejsca, w którym sprawca prowadzi pojazd mechaniczny za strefę ruchu lądowego jest dostępność tego miejsca dla bliżej nieokreślonego kręgu podmiotów i tak na przykład parking pod centrum handlowym w Warszawie będzie spełniał to pojęcie, ale już hala magazynowa w danej firmie prawdopodobnie nie.
Ocena co do realizacji znamienia ruchu lądowego, wymaga niejednokrotnie przeprowadzenia wnikliwej, indywidualnej analizy realiów występujących w danej sprawie.
________________________________________
6. Podsumowanie
Przestępstwo z art. 178a k.k. (jazda po alkoholu) nie ogranicza się wyłącznie do dróg publicznych. Wystarczy, że prowadzimy pojazd mechaniczny w stanie nietrzeźwości tam, gdzie w sposób realny i widoczny dla wszystkich odbywa się ruch innych uczestników, a przez to powstaje zagrożenie dla ich bezpieczeństwa.
Wniosek: Jeśli miejsce nie jest całkowicie zamknięte, a pojazdy i ludzie swobodnie się tam poruszają, ryzykujemy odpowiedzialnością karną z art. 178a k.k. Surowe przepisy wynikają z troski o bezpieczeństwo – nietrzeźwy kierowca może stanowić ogromne zagrożenie, niezależnie od rodzaju drogi czy terenu, po którym się przemieszcza.
Każdą sprawę należy intepretować indywidualnie, dlatego też warto skorzystać z pomocy adwokata zajmującego się sprawami związanymi z jazdą po alkoholu na terenie Warszawy.